Daily urban systems in function of the spatial organisation in Serbia

Abstract

In the form of theoretical discussion, this paper makes a brief analysis of relevant methodological steps for determination of Daily Urban Systems and the approach for their spatial-functional representation. The potential of using Daily Urban Systems as instruments for regional planning and regional development has been indicated. A model for determining Daily Urban Systems in Serbia has been proposed according to our socio-economic conditions. The experience thus far in reference to research of demographic, spatial and functional components of Daily Urban Systems demonstrates that for definition of their spatial and temporal manifestation and continuity models, the most relevant indicators are those which relate to distribution and functional specialization of work centers and places of living, and those which relate to quantitative-qualitative characteristics of daily migrants. Daily Urban Systems of Serbia have been developed under the conditions of continuous redistribution of population from rural to urban settlements and more or less synchronized processes of deagrarisation, deindustrialisation and urbanization with general socioeconomic flows. According to the dynamics of development in functions of work, living, education, service activities and public-social facilities in the urban regions, there have been formed Daily Urban Systems with appropriate hierarchy. The paper presents results of the latest research of Daily Urban Systems in Serbia, driven by scientific and appreciative reasons (preparation of the Regional spatial plans for municipalities of Južno pomoravlje and for Timočka krajina, and determination of the nodal systems in Zlatibor county). Daily Urban Systems, especially their regional role and implication, are proposed for instruments of rational spatial-functional organization of Serbia. According to the relevant theoretical-methodological approach and presented empirical evidence, the model of Daily Urban Systems' development has been formed, according to which a number of strategic directions for spatial organization of national regional and local network of settlements is oriented.

U radu su, u formi teorijske rasprave, dati sažeti prikazi relevantnih metodoloških postupaka za determinisanje dnevnih urbanih sistema i načina njihovog prostorno-funkcionalnog ispoljavanja. Ukazano je na mogućnost korišćenja dnevnih urbanih sistema za instrumente regionalnog planiranja i regionalnog razvoja. Predložen je model izdvajanja dnevnih urbanih sistema Srbije prilagođen domaćim socioekonomskim uslovima. Dosadašnja iskustva u istraživanju demografskih, prostornih i funkcijskih komponenti dnevnih urbanih sistema govore da su za definisanje modela njihovog ispoljavanja i trajanja u prostoru i vremenu najrelevantniji indikatori o razmeštaju i funkcijskom usmerenju centara rada i naselja stanovanja i o kvantitativno-kvalitativnim osobinama dnevnih migranata. Dnevni urbani sistemi u Srbiji su se razvijali u uslovima stalnog prerazmeštaja stanovništva iz sela u gradove i manje-veće sinhronizovanosti procesa deagrarizacije, industrijalizacije i urbanizacije sa opštim socioekonomskim tokovima. Shodno dinamici razvoja funkcija rada, stanovanja, obrazovanja uslužnih delatnosti i javno-socijalnih službi u urbanim regionima, formirani su dnevni urbani sistemi i uspostavljena je njihova hijerarhija. U radu su prikazani rezultati novijih istraživanja dnevnih urbanih sistema u Srbiji vršenih za naučne i aplikativne potrebe (izrada regionalnih prostornih planova opština Južnog pomoravlja i Timočke krajine i određivanje nodalnih sistema u Zlatiborskom okrugu). Dnevni urbani sistemi, posebno njihov regionalni uticaj i značaj, predloženi su za instrumente racionalne prostorno-funkcionalne organizacije Srbije. Na bazi relevantnih teorijsko-metodoloških postupaka i prikazanih empirijskih iskustava, formiran je model razvoja dnevnih urbanih sistema, čime se u velikoj meri određuju strateški pravci prostorne organizacije mreže naselja nacionalnog regionalnog i lokalnog nivoa.