Kategorizacija etničkog identiteta u popisima stanovništva: između teorijskih shvatanja i statističke prakse

Abstract

Brojni teorijski pristupi već više od pola veka naglašavaju opadanje značaja tradicionalnih elemenata etničkog identiteta, pa čak i njihovo iščezavanje u korist nadnacionalnih koncepata. Međutim, u praksi se kontinuirano dešavaju potpuno suprotni procesi, a svest o pripadnosti određenoj etničkoj grupi ne samo da je ostala važan deo ukupnog društvenog života, već i njen značaj u određenim okolnostima naglo raste. U tom smislu, u radu su razmatrani primeri Francuske i Srbije, u kojima su različiti teorijski koncepti etničkog identiteta proizveli dva različita pristupa etno-statističkoj popisnoj praksi. U svim popisima stanovništva Srbije od polovine XIX veka do danas centralno mesto su imala pitanja o statičnim etno-kulturnim kategorijama, veroispovesti i maternjem jeziku, dok je pitanje o nacionalnoj pripadnosti postavljano u svim sprovedenim popisima posle Drugog svetskog rata. Sa druge strane, iako ima najdužu tradiciju popisa u Evropi, zvanična etno-statistička evidencija stanovništva u Francuskoj je već duže vreme determinisana konstantnim odbijanjem etničke kategorizacije i izostankom pitanja o primarnim etničkim obeležjima stanovništva. Umesto toga, nadnacionalni koncept građanske pripadnosti je dobio centralno mesto, dok se u funkciji politike integracije imigranata u popisima postavlja i pitanje o državi rođenja. Ostaje dilema o odnosu preovlađujućih teorijskih koncepata etničkog identiteta i zvanične statističke prakse. Zato je u radu prikazan dvosmeran uticaj etno-statističke kategorizacije i stvarne etničke strukture, i otvoreno pitanje da li statistika konstruiše etničke identitete, ili etnički identiteti konstruišu zvaničnu statistiku.