Stavovi i namere o preseljavanju stanovištva kao determinanta održivog ruralnog razvoja Srbije

Abstract

Međuzavisnost migracija i ruralnog razvoja je višestruka i kompleksna sa obzirom na to da migracije stanovništva imaju značajan uticaj kako na razvojne potencijale tako i na izazove i rizike sa kojima se sučavaju seoska naselja i ruralna područja. Demografska i ekonomska vitalnost je bila jedan od najvažnijih razvojnih karakteristika ruralnih prostora Srbije do sredine 20. veka, kada je u uslovima dinamične i centralizovano usmerene industrijalizacije, praćene sinhronizovanim procesima urbanizacija i deagrarizacije, došlo do njihove marginalizacije. Navedeni procesi su svoj prostorni, demografski i privredni izraz imali u dubokim strukturnim problemima i ubrzanom propadanju ruralnih prostora, posebno onih lociranih u planinskim, perifernim i pograničnima oblastima. Budući da su ova područja bila izostavljena iz fokusnih trajektorija socijalističkog razvoja, došlo je do preseljavanja miliona stanovnika iz sela u gradove, što je rezultiralo masovnom depopulacijom koja je u najugroženijim područjima imala razmere ruralnog egzodusa. Iz tog razloga se pitanje održivog ruralnog razvoja nameće kao jedan od prioritetnih zadataka razvoja srpskog društva na početku 21. veka. Centralno pitanje ovog rada je fokusirano na specifičnostima savremenih migracionih fenomena kroz sagledavanje stavova i namera o preseljavanju ruralnog stanovništva, kao uticaja prostorne pokretljivosti na trendove ruralnog razvoja u bliskoj budućnosti, na primeru četiri jedinice lokalne samouprave –Leskovca, Zaječara, Užica i Zrenjanina, koje na najbolji način prezentuju hetereogenost migracionih obrazca i osobenost razvoja ruralnog prostora Srbije.