Dinamika i faktori lokalizacije znanjem intenzivnih poslovnih usluga u Beogradu

Abstract

The aim of this dissertation is to analyse the types and trends of spatial concentration and distribution of knowledge intensive business services (KIBS) in Belgrade, examine the relations between processes of post-socialist urban restructuring and KIBS localisation, evaluate KIBS localisation factors and to generate a model of their intraurban location. Special attention is given to the intrasectoral differences of KIBS in patterns and dynamics of territorial distribution. The territory of the Master Plan Belgrade was taken as the scope of the study. The time span of the study refers to the period of “delayed” transition in Belgrade. This study is based on microgeographical data on KIBS firms and a complex methodology that includes various methods of spatial analysis of concentration, distribution and dynamics of economic activities, as well as the regression method used for modeling KIBS localisation. The results of the research indicate that the spatial distribution of KIBS in Belgrade is characterised by a high degree of concentration and centrality. The KIBS firms and employees are concentrated in the city core area, which consists of two centers: the central zone and the New Belgrade center, and their density gradually decreases from the center to the periphery of the city. The analysis of the dynamics of KIBS spatial distribution in Belgrade indicates a spatially limited decentralisation of low intensity, which further accentuates the dichotomy between the center and city periphery. Limited decentralisation indicates the transformation of the monocentric into a centralised duocentric model of KIBS spatial distribution. The differentiation of a new KIBS center in New Belgrade has followed fundamental post-socialist changes in the city's spatial and socio-economic structure. Also, the results of the research highlight the influence of intersectoral structure, ownership structure and size of firms on the process of KIBS localisation in Belgrade. The results of the KIBS localisation model indicate that the location of KIBS depends on the localisation economy, city’s business zones, commercial areas and major city roads, which have a positive impact, while population density has a negative impact on the localisation of KIBS.

Ova disertacija bavi se analizom tipova i trendova prostorne koncentracije i razmeštaja znanjem intenzivnih poslovnih usluga (KIBS) u Beogradu, ispitivanjem veza i odnosa između procesa postsocijalističkog restrukturiranja gradskog prostora i lokalizacije KIBS-a, evaluiranjem faktora lokalizacije KIBS-a i generisanjem modela njihovog prostornog razmeštaja. Posebna pažnja posvećena je intrasektorskim razlikama KIBS-a u obrascima i dinamici teritorijalne distribucije. Kao prostorni obuhvat proučavanja uzeta je teritorija GP Beograda. Vremenski obuhvat proučavanja odnosi se na period „odblokirane” tranzicije u Beogradu. Ova studija je bazirana na mikrogeografskim podacima o preduzećima KIBS-a i kompleksnom metodološkom aparatu koji obuhvata različite metode prostorne analize koncentracije, razmeštaja i dinamike ekonomskih aktivnosti, kao i metod regresije koji je korišćen za potrebe modelovanja lokalizacije KIBS-a. Rezultati istraživanja ukazuju da prostorni razmeštaj KIBS-a u Beogradu odlikuje visok stepena koncentracije i centraliteta. Preduzeća i zaposleni u KIBS-u su koncentrisani na prostoru centralnog jezgra grada koga čine dva centra: centralna i zona centra Novog Beograda, a njihova gustina postepeno se smanjuje na relaciji centar-periferija grada. Analiza dinamike prostornog razmeštaja KIBS-a u Beogradu ukazuje na prostorno ograničenu decentralizaciju slabog intenziteta koja dodatno akcentuje dihotomiju na relaciji centar-periferija. Ograničena decentralizacija podrazumeva transformaciju monocentričnog u centralizovani duocentričani model prostornog razmeštaja KIBS-a. Proces izdvajanja novog centra KIBS-a na Novom Beogradu pratio je fundamentalne postsocijalističke promene u prostorno-funkcionalnoj i socio-ekonomskoj strukturi grada. Takođe, rezultati istraživanja naglašavaju uticaj unutarsektorske strukture, vlasničke strukture i veličine preduzeća na proces lokalizacije KIBS-a u Beogradu. Rezultati modela lokalizacije KIBS-a pokazali su da lokacija zaposlenih u KIBS-u zavisi od uticaja ekonomije lokalizacije, poslovnih zona grada, komercijalnih površina i glavnih gradskih saobraćajnica, koji imaju pozitivan uticaj, dok gustina stanovništva ima negativan uticaj na lokalizaciju KIBS-a.