Weakening of spatial planning system in Serbia: Age of prevailing of spatial plans for special purpose areas (2010-2020)

Abstract

In the first two decades of the 21st century, the spatial planning system in Serbia underwent a significant transformation following the general trends of change in Serbia. The neoliberal-market model of the economy has directly led to the apparent suppression of social services and of the environmental sector. After 2010, the formerly hierarchical organized system slowly began to marginalize national, regional and local planning. Instead of that, planning of special-purpose areas became dominant and almost ubiquitous. This plan, according to the Law, can cover all types of infrastructure, all types of mining, tourist facilities and areas, energy, protected nature objects and cultural and historical monuments, as well as the so-called Belgrade Waterfront and the National Stadium. The paper analyses the causal relationships that have led to the current state of planning, given the systematization of spatial plans of the special purpose areas so far prepared. Additionally, the paper also discusses the effectiveness of such a partial approach to the field of spatial planning and landscaping in Serbia.

U prve dve decenije 21. veka sistem prostornog planiranja u Srbiji doživeo je značajnu transformaciju prateći opšte trendove promena u Srbiji. Prevladavanje neoliberalnog - tržišnog modela ekonomije direktno je uslovilo potiskivanje socijalnih usluga po kvalitetu i obimu finansiranja, a slično se dogodilo i sa ekološkim sektorom. U okviru nekadašnje sređenog i hijerarhijski organizovanog sistema, koji se sastoji od četiri vrste prostornih planova - za Republiku, regione (i Autonomne pokrajine), opštine i područja posebne namene, nakon 2010. godine polako je počelo da se na marginu potiskuje nacionalno, regionalno i lokalno planiranje, dok je planiranje područja posebne namene ostalo i postalo dominantno. Prostorni plan područja posebne namene se na osnovu Zakona radi za sve vrste infrastrukture, sve vrste rudarstva, turističke objekte i područja, energetiku, zaštićene objekte prirode i kulturno-istorijske spomenike, ali i Beograd na vodi i Nacionalni stadion. U radu su analizirani kauzalni odnosi koji su doveli do sadašnjeg stanja u planiranju, data sistematizacija do sada urađenih prostornih planova područja posebne namene, te diskutovana efektivnost ovakvog parcijalnog pristupa oblasti planiranja i uređenja prostora u Srbiji.